پدیدار شدن قهوه خانه ها

پدیدار شدن قهوه خانه ها

اولین قهوه خانه اروپایی در سال ۱۶۵۲ در لندن باز می شود. قهوه خانه پاسکوا رزی در واقع تنها غرفه ای واقع در حیاط کلیسای سنت میشل بوده است. رزی در اوایل قرن ۱۷ در سیسیل به دنیا آمد. او تاجر زیرکی بود که با کریستوفر بومن از اهالی شهر لندن همکاری می کرد تا مخالفت صاحبان میخانه محلی را نسبت به یک خارجی فرو بنشاند.

مغازه رزی بسیار رونق گرفت و زمانی که فواید این نوشیدنی جادویی آشکار شد خیلی زود تبدیل به کافی شاپ بزرگی شد. پس از آن کافی شاپ ها در لندن مثل قارچ سر بر آوردند. ۱۰ سال پس از سرو اولین فنجان قهوه در رزی تعداد کافه داران در لندن به ۱۰۰ نفر رسید و قهوه خانه هایی در آکسفورد و کمبریج باز شدند. با شروع قرن هجدهم این تعداد به بیش از هزار تا رسید.

((کلیسای سنت میشل در فرانسه))

بیایید کمی در مورد فضای قهوه خانه ها بدانیم

در قهوه خانه صندلی رزرو نمی شد، تبعیض طبقاتی وجود نداشت و غیر از زنان همه اجازه ورود داشتند! تجار، سیاستمداران، اعضای پارلمان، روشنفکران، دانشمندان، خبرنگاران، دانشجویان، شاعران و افراد عادی همه مثل هم روی صندلی ها می نشستند تا با هم راجع به تجارت و کار حرف بزنند اما بیشتر اوقات فقط برای این که از قهوه لذت ببرند و در بحث و گفتگو راجع به موضاعات انتخابیشان شرکت کنند؛ در حالی که صدای جانانه کتری و کفگیر و ملاقه فضا را پر می کرد...

در زمانی که صبحانه شامل یک لیوان کوچک آبجو بود و با دو پنی می شد تا حد زیادی مست شد، قهوه یک نوشیدنی هوشیار کننده عالی محسوب می شد. قهوه پادزهری برای اثرات ناتوان کننده الکل، مثل بی حسی و تمایل به انجام اعمال خشونت آمیز بود. این نوشیدنی ترکی ذهن را تحریک می کرد، به بحث و گفتگو دامن می زد، مذاکرات را رسمی تر می کرد و افراد هم فکر را به گفتگوهای منطقی در تمام موضوعات تشویق می کرد.

همانطوری که که یک شاعر ناشناس انگلیسی در سال ۱۶۷۴ گفته: «قهوه آن نوشیدنی مؤقر و بی خطری است که معده را آرام می کند، به ذهن نوابغ سرعت می بخشد، به حافظه کمک می کند، به انسان غمگین نیروی تازه می دهد. بدون ایجاد خشم به روان ها شادی می بخشد». 

قهوه خانه های لندن مکان های مناسبی برای بحث های سیاسی و همچنین صحبت از نارضایتی و توطئه و شورش بودند. از این رو در سال ۱۶۷۵ چارلز دوم جاسوسانی را در قهوه خانه ها گماشته بود و ادعا کرد که این مکان ها باعث هدر رفتن وقت مردم می شوند، وقتی که باید صرف شغل و کار و بار مشروع شود و با این ادعا سعی کرد که همه این مکان ها را توقیف کند.

که خوشبختانه با درخواست و التماس صاحبان قهوه خانه ها و همچنین سیاستمداران موفق به این کار نشد. برخلاف نظر او در پایان قرن ۱۷ ما شاهد تبدیل شدن قهوه خانه ها به عرصه ای برای پرورش راه های جدید تفکر علمی، فرضیات و تئوری ها و همچین آزمایش و اثبات فلسفه طبیعی هستیم.

در همین زمان بود که به قهوه خانه ها «دانشگاه های پنی» گفته می شد!

اولین کافه پاریسی ۲۰ سال پس از لندن، در سال ۱۶۷۲ باز شد و احتمالاً پاسکوا رزی در طرح اولیه اش سهیم بود. متأسفانه تمام نشانه های وجود این کافه در طول زمان از بین رفته است. کافه پروکوپ در سال ۱۶۸۶ دایر شده و به محل ملاقات معروفی برای روشنفکران فرانسوی تبدیل شد، ژان ژاک روسو، ولتر و دنی دیدرو مکرراً به آنجا رفت و آمد می کردند.

ولتر که روزی ۴۰ فنجان قهوه می نوشیده! احتمالاً در این کافه فکر اولیه اثرش «Encyclopédie» که اولین دائره المعارف مدرن جهان است، را در ذهن پرورانده است. توماس جفرسون و بنجامین فرانکلین که از پدران مؤسس آمریکا هستند نیز در این کافه ملاقات کردند.

کافه پاریسی معروف دیگری به نام کافه د فوی محلی برای میتینگ ها و اجتماعاتی بود که منجر به انقلاب فرانسه شد. در اواخر دهه ۱۶۷۰ در هر شهر اروپا حداقل یک کافه وجود داشت. اولین کافه آمریکایی در سال ۱۶۷۱ در بوستن باز شد و ۲۵ سال پس از آن اولین کافه در نیویورک توسط یک فرد مهاجر انگلیسی در برادوی جنوبی افتتاح شد.

متأسفانه موضوعاتی مثل برده داری، کاپیتالیسم و نابرابری همواره با تاریخچه قهوه عجین بوده است. در مسیر این طلای سیاه در قرن های ۱۹ و ۲۰ همواره اروپایی ها و بعدها آمریکایی ها قدرت اقتصادی خود را به کار برده اند تا یک ملت تولید کننده قهوه را بی هیچ شرمی مطیع خود گردانند. برای بسیاری از این کشورها قهوه همچون غل و زنجیری بود که آن ها را در مراحل اولیه توسعه مهار کرده و تنها برای برآورده کردن نیازهای ملت های ثروتمند غربی به کار گرفته می شد.

در بسیاری از کشورهای آفریقایی تولید کننده قهوه استعمار توسط بریتانیا و بلژیک مانع توسعه آن ها می شد. کشورهای کنیا و مالاوی هیچ مالکیت و کنترلی روی مزار عشان نداشتند و در بوراندی در سال ۱۹۹۳ هر مزرعه دار مجبور بود که حداقل ۵۰ درخت قهوه پرورش دهد!

استعمارگری پس از جنگ جهانی دوم پایان یافت اما باز هم بسیاری از کشورهای تولید کننده قهوه می بایست با شورش های داخلی،  آشوب های اجتماعی، رکود اقتصادی، بی ثباتی سیاسی، تحریم های خارجی و همچنین آفت برگ قهوه، عدم ثبات بازار قهوه و خشکسالی مبارزه می کردند. در بسیاری از موارد دولت های جدید این ملت های آسیب دیده دست کمی از قبلی ها نداشتند! داستان های غم انگیزی در این باره وجود دارد. برای مثال خانواده های بومی گواتمالایی که به منظور ایجاد فضا برای کاشت قهوه از سرزمینشان بیرون رانده شدند یا کشاورزان آل سالوادور که زمانی که مزارع کوچکشان برای پرورش قهوه از دستشان گرفته شد هیچ خسارتی دریافت نکردند...

قرن بیستم شاهد افزایش چشم گیر تقاضا برای قهوه بوده است و این سبب به وجود آمدن بازاری برای قهوه نامرغوب و بدلی شد. قبل از این که قهوه در خانه ها رست و دم شود، تنها نوشیدنی ای خارجی بود که در کافه ها سرو می شد. اما کم کم به علت ترس مشتری از قهوه تقلبی ای که از کاسنی، نخود فرنگی، ذرت و چیزهای دیگر درست می شد، خرید قهوه رست نشده گسترش پیدا کرد.

در مجله ای برای زنان خانه دار که در سال ۱۸۴۵ منتشر شد، به آن ها توصیه شد که دانه های قهوه را قبل از آسیاب کردن بشویند تا ببینند آیا جوهر از آن ها خارج می شود یا نه! از آن جا که قهوه بدل و نامرغوب به بازار قهوه آلمان صدمه زده بود در سال ۱۸۷۵ قانونی وضع شد که فروش دانه های بدلی قهوه به جای قهوه واقعی را ممنوع کرد. این قانون گذاری اعتماد مشتری به قهوه رست شده را برگرداند و با از بین بردن سنت رست خانگی تقاضا برای دانه های رست شده تجاری را افزایش داد.

نوشیدن قهوه دیگر یک کار ساده و معمولی نبود، با گذشت زمان فرهنگی به وجود آمد که حسی رمانتیک و شور و اشتیاقی را با نوشیدن یک فنجان قهوه عجین کرد.

برآمدن فرهنگ نوشیدن قهوه اسپرسو در طول ۵۰ سال گذشته نیروی محرک مصرف قهوه در خارج از خانه ها بوده است. بار اسپرسو برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰ در لندن، ملبورن، ولینگتون و سان فرانسیسکو به وجود آمد و در ابتدا از دید بسیاری تقلبی، متظاهرانه، پر زرق و برق و عجیب به نظر می آمد. مخاطبان غالب این مکان ها نسل جوانی بود که از طرف بزرگترها بی بندو بار و فاقد حس مسئولیت پذیری خوانده می شدند.

کسانی که از اسپرسو استقبال کردند نه تنها طعم جدیدی از قهوه بلکه طعم روشنفکری و آزادی خواهی را تجربه کردند. ماشین اسپرسو در زمان خودش به نمادی از مدرنیته تبدیل شد و حتی امروزه همچون بیانیه ای قدرتمند از سلیقه فرهنگی خوب باقی مانده است. بار اسپرسوی اصیل و واقعی جایی است که در آن فقط ۶۰ ثانیه برای سفارش، نوشیدن و پرداخت پول نوشیدنی حتی بدون نشستن روی صندلی است کافی است و این نوع بار هرگز جایی غیر از ایتالیا دیده نشده است.

این مکان ها با استانداردهای طبقه کارگر و مدیران تجاری سازگار بود. متأسفانه در طول ۶۰ سال گذشته ریشه های ایتالیایی اسپرسو در بسیاری از جنبه ها کم رنگ شد تا این که جای خود را به سبک جدیدی از قدردانی از قهوه که به طرز هشدار دهنده ای خیلی کم با قهوه واقعی سر و کار دارد، داد. رشد زنجیره ای استایل آمریکایی قهوه که از غرب و همراه با جنبش غذایی اواخر دهه ی ۱۹۶۰ شروع شده بود هنوز هم ادامه دارد و امروزه استارباکس نه تنها در شهرهای جهان غرب بلکه در کل دنیا شعبه دارد. با وجود طراحی یکسان کافه ها و تبلیغات معروف «قهوه شیر و شکر» تقریباً همه شهرهای دنیا شبیه به یکدیگر شده اند! دلیل این موفقیت محبوبیت و شهرت این نوع مکان ها برای ماست.

مکان هایی قابل اطمینان، ثابت و همیشه در دسترس که نقشی مهم بین خانه و محل کارمان ایفا می کنند و بین دو هدف یعنی لذت بردن از قهوه و ارائه فضایی که در آن ارزش های بالاتر فرهنگی تقدیر شود تعادل برقرار می کنند. یک صندلی در استارباکس دسترسی به محلی برای بحث و گفتگو، فضای خلاقانه نامحدود، ابزارهای تحقیق علمی و هنری، کتابخانه و اخبار را فراهم می کند. تنها چیزی که نیاز است یک لپ تاپ و رمز وای فای می باشد! قهوه کاملاً اختیاری است، همانطور که لوگوی استار باکس گواه این موضوع است: زمانی با افتخار عبارت «قهوه ی استارباکس» به کار برده می شد و اکنون هیچ اشاره ای به قهوه نمی شود!